G KUVVETİ NEDİR?

G Kuvveti Nedir?

G kuvveti nedir? Nerelerde karşımıza çıkar? G kuvveti fiziksel bir kavram olmakla birlikte daha çok karşımıza havacılık ve uzay alanlarında çıkmaktadır. Özellikle savaş pilotları ve astronotların bu G kuvveti olarak ifade edilen bu kuvvete karşı belli bir eşik değerinin üzerinde dayanıklı olması gerekmektedir.

G kuvveti adını kütle çekimi anlamına gelen “gravitational” kelimesinden almaktadır. Maruz kalınan belli bir kuvvete karşı oluşturduğumuz direnç veya hızlanma olarak tanımlayabiliriz. Aslında günlük hayatta farkında olmadan pek çok yerde bu kuvvetle karşı karşıya kalmaktayız. Örneğin arabamızın gaz pedalına asıldığımızda bizi koltuğa yapıştıran kuvvet G kuvvetidir.

Veya lunaparkta bindiğimiz hızlı trenlerde veya diğer dönen oyuncaklarda bu kuvveti fazlasıyla hissetmekteyiz. Aklınızda bulunsun lunaparklarda adrenalin tarzı oyuncaklara bindiğinizde kolunuzu havaya kaldırmaya çalışın, kolunuzu kaldırmanın ne kadar güç olacağını ve sizi zorlayacağını göreceksiniz. İşte bu zorlayıcı kuvvet de G kuvvetidir. Evimize gelip giderken asansörde bile g kuvvetinin etkisini görebiliriz.

                Hepimiz farkında olmasak da dünya üzerinde bulunurken üzerimize 1G lik bir kuvvet etki etmektedir. G kuvvetini Pratik olarak ifade edecek olursak kendi ağırlığımızın kaç katı olduğu kaç G ye maruz kaldığımızı ifade edecektir. Örnek olarak. bir virajda 5G ye maruz kalan formula1 pilotu ağırlığının 5 katı bir kuvvete maruz kalmaktadır. Ne kadar fazla kilo o kadar fazla yük:)

G kuvveti Fazla Olursa Ne Olur?

                G kuvveti Pozitif ve Negatif G olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. Fiziksel olarak pozitif G ye daha dayanıklıyızdır. Üzerimize uygulanan G kuvveti artarsa öncelikle kan dolaşımımız yavaşlar ve beyne gitmesi gereken bacak bölgemizde birikmeye başlar. Dış görünüşümüz olarak yüzümüz aşağı doğru sarkar, o anki haliniz aslında yaşlılık halinizi gösterecektir.  Elimizi kolumuzu bacaklarımızı kaldırmakta zorlanırız. Beyne kan gitmemeye başladıkça görüş kaybolmaya başlar ve gray-out denen durum oluşur. Gözümüzü kaldırıp ileri baktığımıza 160 derecelere kadar görebiliyorken G kuvvetine maruz kaldığımız esnada bu görüş açısı yavaş yavaş daralmaya başlar. Öncelikle yan tarafları gri bir şekilde görmeye başlarız görüşümüz 90-100 derecelere düşer, kuvvete maruz kalınmaya devam edildikçe bu görüş açısı 30-45 derecelere düşer ve akabinde tam bilinç kaybı gerçekleşerek bayılma durumu gerçekleşir.

                Savaş pilotları uçuş esnasında bu tanımladığımız G kuvvetine sık sık maruz kalmaktadır. Özellikle ani manevra gerektiren hareketlerde 8-9G ler anlık olarak çekilmektedir. örnek olarak; Yunanistan uçaklarıyla sık sık girdiğimiz dog-fight(it dalaşı) durumlarında pilotlarımız G kuvvetiyle fazlasıyla mücadele etmektedir.

                Hiç eğitim almamış ve G kuvveti konusunda eğitilmemiş bir kişi G kuvvetine maruz kaldığında muhtemelen 4-5G civarında bayılacaktır. Peki nasıl oluyor da savaş pilotları bu 9G kuvvetine karşı koyabiliyor. Öncelikle savaş pilotları eğitimleri süresince bu G kuvvetine karşı koyacak şekilde yetiştirilmektedir. Ayrıca aneorobik( küçük ağırlıklarla çok tekrar yapmak yerine daha büyük ağırlıklarla daha az tekrar yapıp kasların oksijen kullanma kapasitesi arttırılır) sporlar yapmak G toleransını arttırmaktadır. Ayrıca pilotların giymiş olduğu G-Suitler g çekildiği esnada hava ile dolup, bacakları ve karın kaslarını sıkarak pilota G kuvvetine maruz kalma konusunda yardımcı olmaktadır. G-suit denen kıyafetler yaklaşık olarak 7G de 2G lik bir destek sağlamaktadır.

 Savaş pilotları kendi uçak tipinde uçmadan önce o uçak için belirlenen G testini geçmek zorundadır. Ülkemizde F-16 pilotları için bu değer 9G, 30 saniyedir. F-16 pilotu olacak kişinin 9G lik kuvvete 30 sn boyunca dayanması ve bayılmaması gerekmektedir.

G testinden sonra genellikle maruz kalınan kuvvetten dolayı kılcal damarlar patlamakta, vücutta büyük bir yorgunluk oluşmaktadır. Bu durum bile savaş pilotlarının ne kadar zorluklarla baş ettiğini göstermeye küçük bir örnektir.

Negatif G nedir?

Negatif G ise pozitif G durumunda etkiyen kuvvete ters olarak maruz kalmamız durumunda oluşur. Hızla yukarı çıkan asansör ani olarak aşağı yönelirse o esnada içimiz dışarı çıkacakmış gibi bir his oluşur işte tam o his negatif G yi ifade eder. Veya tırmanışta olan bir uçağa pilot ani olarak alçalma kumandası verirse içerisinde bulunan yolcular ve pilotlar anlık olarak Negatif G ye maruz kalırlar.

                Pek çoğumuz SoloTürk veya Türk Yıldızlarının gösterilerini en kötü ihtimalle televizyonda olsa dahi izlemişizdir. O izlediğimiz görüntülerde uçağın ters uçması biz izleyiciler için ne kadar keyif verici olsa da pilotlar için o kadar rahatsızlık vericidir. Çünkü pilot ters uçtuğu süre boyunca Negatif G ye maruz kalmaktadır. Negatif G ye maruz kalınınca bu kez kan ayaklarda birikmek yerine başımıza doluşmaya başlar. Gözlerimiz kan çanağına döner. Ve bu durumun çok uzun süre devam etmesi ciddi rahatsızlıklara yol açabilir.

Sizlere G kuvvetini anlatmaya çalıştım. Teorik bilgilerden ziyade günlük hayatta ve havacılık dünyasında maruz kalınan G kuvveti hakkında bilgilendirmek istedim. Anlamadığınız, merak ettiğiniz aklınıza takılan herhangi bir nokta varsa yorum olarak belirtebilirsiniz.