ÇOCUKLARDA YEME BOZUKLUKLARI

    Elinde yemekle sürekli çocuğunun peşinden koşan,  her dakika çocuğuma ne yedirebilirim diye düşünen, çocuk yemek istemese de zorla ağzına bir şeyler katmaya çalışan annelere hepimiz çevremizde şahit olmuşuzdur. Hatta direkt buna maruz kalanlar da eminim yok değildir. Çocuğu yedikçe mutlu olan, yemediğinde ortada elle tutulur bir sorun yokken bile bunu doktora kadar taşıyan anneler her yerdeler. Her ne kadar çocukların yemek yemesi onları mutlu etsede aslında bu kadar zorlamaları çok doğru bir davranış değildir.

Evet yeme sorunu olmayan çocuklar ebeveynlerini her zaman mutlu etmişlerdir. Peki ya diğerleri, yani yeme bozukluğu olan çocuklar?  

Yeme problemleri çocukluk döneminde sık görülen sorunlar arasındadır. Yeme bozukluğu görülme ihtimali sağlıklı çocuklarda %15-45 arasındayken gelişim geriliği olan çocuklarda bu oran %80’e kadar çıkmaktadır. Yoğun tıbbi ve davranışçı terapi gerektiren ciddi yeme bozuklukları çocukların %3-10'unda görülmektedir.

Çocuklar için yemek yemek gelişimsel bir basamaktır. Yemek yemek çocuğun duygu durumuna, motor gelişimine, bireyselleşmesine ve ebeveynleri ile uzun dönem ilişkisine katkı sağlar. Bu dönemdeki beslenme sorunlarının büyük bir kısmı annenin yanlış tutumları ile ilgilidir.

    Bazı kuramcılar yeme bozukluklarını bağlanma kuramına göre incelemişlerdir. Bu incelemelere göre dengesiz ve değişken gelişen ilk iletişimler yemek yeme davranışında bozukluğa yol açabiliyor. Ericson bebeğin beslenmesinin anne ile çocuk arasında önemli ve düzenli bir bağlantı sağladığını savunmuştur. Anne ile çocuk arasındaki bu ilişki bozukluğunda çocuk tepkisini yemeği reddederek gösterebilir. Tabii bu da annenin kaygı duymasına, endişelenmesine neden olur. Bu durum düzeltilmezse ve kısır döngüye girerse çocuğun uyku düzeni, tuvalet eğitimi ve bunun gibi daha birçok şey de olumsuz etkilenir.

 Çocuklarda görülen beslenme ve yeme bozuklukları DSM-5 tanı çizelgesine göre şunlardır.

PİKA

Besin özelliği olmayan ve yenilebilir sayılmayan maddeleri ısrarlı olarak yeme davranışı gösterme sorunudur. Tanı konulabilmesi için bu olayın bir aydan fazla süredir görülmesi gerekir. 12-24 aylarda başlar ve okul öncesi dönemde sonlanır. Çeşitli türleri vardır fakat en yaygın olanları kum, toprak, kağıt, saç, ip, lastik yemektir. Bu bozukluğun ortaya çıkma nedeni çok boyutludur. Aşırı duygusal yoğunluk yaşayan ya da terk edilmiş çocuklarda daha sık görülmektedir. Tedavi edilmezse kurşun zehirlenmesi, bağırsak tıkanması, sindirim sisteminde delinme ve enfeksiyonlara neden olabilir. Tedavide daha çok aile tedavisi ve davranışçı yöntemler kullanılır.

GERİ ÇIKARMA (GEVİŞ GETİRME) BOZUKLUĞU

En az bir ay süreyle çocuğun sık sık, yediği yiyeceği geri çıkarması sorunudur. Çıkarılan yiyecek yeniden çiğnenebilir, yutulabilir ya da dışarıya tükürülebilir. Sık sık geri çıkarma eşlik eden bir mide bağırsak hastalığına ya da başka bir sağlık durumuna bağlanamaz. Bu belirtiler başka bir ruhsal bozukluk bağlamında ortaya çıkıyorsa ayrıca klinik değerlendirilmeyi gerektirecek kadar ağırdır.

KAÇINGAN/KISITLI YİYECEK ALIMI BOZUKLUĞU

Belirgin bir kilo kaybı, beslenme eksikliği, enteral (tüp yardımı ile) beslenmeye ya da ağızdan besin destekçilerine bağlı kalmanın eşlik ettiği, uygun beslenme veya enerji gereğinin sürekli karşılanmaması ile kendini gösteren bir yeme bozukluğudur.

ANOREKSIYA NERVOZA

 %90 kızlarda ve daha çok ergenlerde yaygındır. Kilo almaktan ya da şişmanlamaktan çok korkma ya da belirgin bir biçimde düşük vücut ağırlığında olmasına karşın kişinin kilo almayı güçleştiren sürekli davranışlarda bulunmasıdır. Anoreksiya nervoza yaşamı tehdit edebilecek derecede ağırlaşabilen bir rahatsızlıktır ve kişilerin çoğunda tedaviden kaçma eğilimi vardır. Tedavisinde kişi ile anlaşma yapılarak uygun günlük kilo artışı için giderek artan ödüller verilir. Bunun yanı sıra aile ile görüşmeler ve psikoterapi gereklidir. İlaç tedavisinde daha çok antidepresanlar kullanılır.

BULIMIYA NERVOZA

 Kadınlarda erkeklere oranla on kat daha fazla ve daha çok ergenlerde görülür. Kişi tıkanırcasına yedikten sonra kilo almaktan sakınmak için kendi kendini kusturma, laksatif ilaçları, idrar söktürücü ilaçları ya da diğer ilaçları yanlış yere kullanma, neredeyse hiç yememe ya da aşırı spor yapma gibi yineleyen uygunsuz, ödünleyici davranışlarda bulunur. Genelde antidepresan ilaçlarla tedavi uygulanır. Ama sadece ilaç tedavisi yeterli olmaz. Mutlaka bilişsel-davranışçı psikoterapi de uygulanmalıdır.

TIKANIRCASINA YEME BOZUKLUĞU       

 Benzer koşullarda, benzer sürede çoğu kişinin yiyebileceğinden açıkça daha çok yemeği, ayrı bir zaman biriminde yemektir. Bu tıkanırcasına yeme davranışları ortalama üç ay içinde en az haftada bir kez olmaktadır.

TANIMLANMAMIŞ BESLENME VE YEME BOZUKLUKLARI Beslenme ve yeme bozukluklarından herhangi özgül biri için tanı ölçütlerini karşılamanın özel nedeni klinisyenlerce belirlenmek istenmediğinde ve daha özgül bir tanı koymak için yeterli bilgi olmadığı durumlarda kullanılır.