DUYGULARIN EVRİMİ; CAN SIKINTISI

Can sıkıntısı ve yaratıcılık

    Hemen her an yaşayabileceğimiz can sıkıntısı denilen şey aslında ne? Neden kendimi böyle huzursuz hissediyorum? Neden tüm insanlar bu rahatsız edici duyguyu yaşıyor? Siz de bu ve benzeri sorulara cevap arıyorsanız gün içinde çok fazla bu duyguyu deneyimliyenlerden olabilirsiniz.

Can sıkıntısını anlamak için öncelikle duyguların nereden geldiğine bakmamız gerekmektedir. Evrimsel olarak duyguların bize nasıl avantajlı olduğuna kısaca değinmek mantıklı olacaktır.

Duyguların Evrimi

    Modern Evrim Kuramına göre farklı duygular, farklı zamanlarda evrimleşmiştir. Tüm duyguların evrimi bir anda olmamıştır. Darwin hayvanların da duygularının olduğunu duyguların bize onlardan miras kaldığını ileri sürmüştür.

     Örneğin korku gibi avantajlı bir duygu hayatta kalmada önemli bir rol oynadığı için nesilden nesile aktarıldı ve hâlâ bizimle.

     Duygu dediğimiz kavramları kültürümüze göre isimlendiren bizleriz duygular özünde biyokimyasal reaksiyonlar olmasına rağmen yapılan araştırmalara göre tüm toplumlarda hatta izole kalmış topluluklarda dâhi jest ve mimikler benzer duyguları yansıtmaktadır bu da bize duyguların atalarımızdan miras kaldığının bir göstergesidir.

      Duyguların nereden geldiğini tek tek araştırmak gerekmektedir. Ancak duyguların kökeni neresidir sorununa genel bir cevap vermek gerekirse, bu duygular, ortaya çıktıkları canlıya avantaj sağlamıştır, gerek hayatta kalmak konusunda, gerekse de üreme/çiftleşme konusunda.

   Bazı duygularımız bu ikisine de katkı sağlamıyor gibi gözükebilir fakat ayrıntılı incelenirse dolaylı da olsa bir bağlantı olduğu anlaşılacaktır. Artık duyguların neden var olduğunu öğrendiğimize göre önce sıkıntısının tanımına bakalım daha sonra bizim için nasıl bir avantaj sağladığı konusuna değinelim.

Can sıkıntısı nedir?

    Herkes için sıkıldığı durumlar farklıdır kimi için yalnız kalmak sıkılmak için yeterliyken kimi insanlarda kalabalıkta sıkılır. Yapacak bir eylem bulamadığımızda, olduğumuz yere kendimizi ait hissetmediğimizde vb. durumlarda sıkıntıyı daha çok deneyimleriz.

     Bu duygunun ölçütü kişiden kişiye değişsede şu şekilde tanımlayabiliriz can sıkıntısı; bir hastalık belirtisinden daha çok yaygın görülen stresli durumlara gösterilen tepkiden kaynaklanan ıstırap olarak tanımlanmakta ve alkol, sigara gibi zararlı davranışların sürdürülmesinde ve genel yaşam kalitesinin düşmesinde etkili olduğu ifade edilir.

Literatürde ise psikolojik sıkıntı Lerutla tarafından şu şekilde tanımlanmıştır: rahatsız edici, zararlı ve ya sinir bozucu durumlarla başa çıkmanın gerekliliğinin hissedildiği duygusal durum

Tüm duyguların en önemli fonksiyonlarını üç temel grupta toplayabiliriz; bireyi harekete geçirmek için hazırlamak, gelecek davranışları şekillendirmek, sosyal ilişkilerin düzenlenmesine yardımcı olmaktır.

Weisinger’e göre duygularımızı kullanarak davranışlarınızı yönlendirebilir ve olumlu sonuçlar elde edebiliriz.

Can sıkıntısının avantajları

Peki bizim için nasıl bir avantajı var ki bu güne kadar nesilde nesile aktarılarak hayatımızda yer edinebildi?

Can sıkıntısı bizi harekete geçmeye zorlayan bir duygudur. Araştırmalara göre sıkıntıyı bastırmaya ondan kurtulmaya çalıştığımızda daha yaratıcı düşünüyoruz, farklı aktivitelere yöneliyoruz. Verimli can sıkıntısı olarak adlandırılan bu durum aslında merak duygusunu ortaya çıkaran, kişiyi araştırmaya, düşünmeye harekete geçmeye sevk eden durumdur.

Ancak kişi içinde bulunduğu durumu kabullendiği zaman kendisine sıkıntı veren durumu ortadan kaldırmak için harekete geçer. Var olan sıkıntının nasıl çözüleceğine kafa yormak analitik düşünmeye teşvik eder. Kişi bunun farkında olmasada sorun çözme becerisini geliştirmiş olacaktır.

 Bir çoğumuz duymuşuzdur annler çocuklarını "başımıza icat çıkarma" diyerek uyarır. O farklı şeyleri deneyen, inceleyen, kurcalayan çocuklar en çok hangi zamanlarda tabiri caizse icat çıkarma diye uyarılıyor? Evet yapacak işi olamayıp canı sıkıldığında..

Can sıkıntısı yapacak işi olmayan insanlarda sık sık görülsede yaratıcılığın en temel unsurlarından bir tanesi dingin bir ruh ve bedendir. Koşuşturmadan uzak, zamanı istediği gibi yönetebilen bir insanın yaratıcı düşünceyle yolları devamlı kesişir.

 Canımız sıkılıyor diye şikayet etmek yerine can sıkıntısının insan hayatına nasıl olumlu etki ettiğini bilerek bu duyguyu yaratıcılığımızı arttırmak için kullanmak faydalı olacaktır. Hiç beklemediğiniz anda beklemediğiniz bir zamanda keşfedilmemiş bir şeyi belki de siz keşfeceksiniz.