BU YAZIYI OKUMAYI ERTELEMEYİN

    Hepimizin günler öncesinden verilen bir ödev ya da projeyi son dakikaya kadar erteleyip yetiştirmek için uykusuz kaldığı geceleri olmuştur. Belki günler öncesinden kafamızda ne yapacağımıza dair planları bile yapmışızdır. Fakat o planları hayata geçirmek ,başlamak için ilk adımı atmak hep çok zor olmuştur. Peki neden erteleriz? Erteleme davranışımızın kökeninde neler vardır?
   Yapılan araştırmalar erteleme davranışının altında birçok sebep olabileceğini göstermektedir.Erteleme bilişsel bir sorundur. Çünkü erteleyen insanların, çalışmaları, çalışma şartları ve sonuçları hakkında, akıl dışı düşünce ve inançları vardır. Üniversite öğrencileri üzerinde yapılmış olan bir araştırmada araştırmacılar gerçekçi olmayan inançlarla, akademik erteleme davranışı arasındaki ilişki araştırılmıştır. Elde edilen sonuçlara göre, akademik erteleme ile gerçek dışı inançlar arasında oldukça güçlü bir ilişki bulunmuştur.Örneğin kişi yapmak zorunda olduğu işin çok zor ya da çok kolay olduğunu düşünebilir.Zor olduğunu düşündüğünde  kişide kaygı duygusu meydana gelir. Kaygı işe başlamayı ve devam ettirmeyi oldukça zorlaştırır. Adeta iş gözümüzde dağ gibi büyür. Kolay olduğunu düşündüğünde ise kişi işi sonrasında yapabileceğini düşündüğünden rahatlık hisseder. Bu rahatlık hissi sonrasında o işin son dakikaya kadar ertelenmesine neden olur.Örneğin 5 saat içinde bitebilecek bir ödeviniz , raporunuz ya da başka bir işiniz olduğunu varsayalım. Sadece 5 saat sürecek bir işi kaçımız teslim tarihine 5 saat kalmasından önce başlayıp bitiririz ki? Genelde bize çok kolay gelen o işimizi son 5 saate kadar erteleyip normalde harcayacağımız enerjiden çok daha fazla bir enerji harcayarak bitirmeye çalışırız. 


     Erteleme davranış ile ilgili olduğu düşünülen başka bir faktör ise güdülenme konusudur. Güdülenme bir işe başlama sırasında bizi harekete geçiren güçtür. Zaten bir işi yapmaktan daha zor olan şey o işe başlamaktır. Dışsal güdülenme ile harekete geçebilen bireyler genellikle yüksek erteleme eğilimine sahiptir. Dışsal güdülenme harekete geçmek için bir ödül,övgü vs herhangi bir şey beklemektir. Örneğin yüksek not almak için ya da ailesinden övgü almak için çalışan bir dışsal olarak güdülenmektedir. Bu durumun tam tersi olarak içsel güdülenmeye sahip bireylerde erteleme eğilimi daha düşüktür. Yüksek not almak için değil de o konuyu öğrenmek için ders çalışan bir öğrencide erteleme eğilimi daha düşük olacaktır.

    Kişi kendine zor gelen ve yapmak istemediği bir davranışı erteleme eğiliminde olduğunda kendisine haz veren aktivitelere sığınmak ister. Hepimiz sınav dönemlerimizde yoğun dizi film izleme isteğinde kapılmışızdır. Yapmaktan pek de keyif almadığımız herhangi bir işle meşgul olduğumuzda beynimizde sürekli daha keyifli aktivitelere yönelik çağrışımlar meydana gelir. Çoğu zaman bunun farkında olmayız ve tercihimiz daha çok keyif veren aktivitelerden yana olur.
   Erteleme davranışının sebeplerinden kısaca söz ettik. Peki durumla başa çıkmak için neler yapabiliriz?Bize keyifli gelen aktivitelerden vazgeçip sıkıcı işlerimize nasıl geri dönebiliriz? Bu noktada bilmemiz gereken en önemli konu hayatımızın her anında hazza ihtiyacımız olmadığıdır. Bunu fark etmek oldukça önemlidir. Bazı aktiviteler kısa vadede haz vermese de uzun vadede sonuçları oldukça haz vericidir. Örneğin kariyeriniz için oldukça önemli bir raporu zamanında teslim ederek patronunuzun beğenisini kazanabilirsiniz. Ya da sürekli ertelediğiniz diyet programını uygulayarak uzun vadede dış görünüşünüzdeki değişiminden haz alabilirsiniz.Teoride böyle düşünmek oldukça kolay olsa da uygulaması pek de kolay değildir. Böyle bir durumla karşılaştığınızda zihninizde yapacağınızın işin uzun vadede yararlarını düşünmeniz erteleme olasılığınızı düşürebilir.

    Diğer bir yöntem ise kısa vadede haz aldığınız aktiviteleri yapmakta zorlandığınız işin sonuna ödül olarak koymaktır. Örneğin okumak zorunda olduğunuz fakat size pek de cazip gelmeyen bir kitabı okuduktan sonra kendinize güzel bir film ödülü verebilirsiniz. Burada önemli olan nokta işi bitirmeden ödüle ulaşma düşüncesini engelleyebilmektedir. İlk başlarda bunları uygulamak zor olsa da zamanla otomatik hale gelecek erteleme davranışınızda düşüş sağlayacaktır. Bugünün işini yarına bırakmamak hem kendimize daha çok vakit ayırmamızı sağlayacak hem de yaptığımız işlerin kalitesinin artmasına katkıda bulunacaktır.

KAYNAKÇA

Üniversite Öğrencilerinde Akademik Erteleme Davranışını Açıklayan Değişkenlerin Belirlenmesi/KAĞAN Mücahit

Üniversite Öğrencilerinin Akademik Erteleme Nedenleri/ÖZER Arif, ALTUN Esin /Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, Yıl 11, Sayı 21, Haziran 2011, 45 - 72

Motivasyon Rehberi/Roman Gelperin/Psikonet Yayınevi