ÇOCUKLARDA TUVALET EĞİTİMİ

    Hayatımızda hepimizin şahit olduğu ya da bizzat yaşadığı, duyanlara çok garip gelebilecek sıra dışı sevinçleri, heyecanlı anları vardır. Şüphesiz bu anlardan en garibi de bir çocuğun kendi başına tuvalete ilk kakasını yaptığında annesinin yaşadığı sevinç ve gurur anıdır. Hatta sırf bu an için kocaman pastalar yaptırıp bu olayı mum üfleyerek kutlayan aileler de yok değil. Evet bu kadarı biraz abartı gibi görünüyor. Tabi bunu bir de gecesini gündüzüne katarak çocuğu için uğraşan, adeta bir eğitimci edasıyla uzun uğraşlar sonucu çocuğuna başarılı bir tuvalet eğitimi veren ebeveynlere sormak lazım. Peki ebeveynler ve tabi çocuk üzerinde bu derece bir sevince sebep olan tuvalet eğitimi neden bu kadar önemlidir?

Tuvalet eğitimi süreci, bebeklik döneminden oyun çağı dönemine doğru ilerleyen çocuklar için önemli bir gelişim basamağı olarak kabul edilir. Ünlü psikoloji kuramcılarından Sigmund Freud’un Psikoseksüel Kuramına göre anal döneme denk gelen bu eğitimin yanlış verilmesi çocukta telafisi olmayan saplanmalara neden olabilir. Bu dönemde çok katı, cezalandırıcı davranışları içeren aile tutumları çocukların bu dönemde takılmasına(anal fiksasyon) neden olabilir. Bu durumu yaşayanlar yetişkin olduklarında aşırı titizlik, inatçılık, cimrilik, aşırı düzenlilik ve kararsızlık gibi bir takım olumsuz kişilik özellikleri sergileyebilirler.

Bir diğer kuramcı Ericson ise Psikososyal Kişilik Kuramında bir-üç yaş arasındaki bu dönemi özerkliğe karşı kuşku ve utanç evresi olarak nitelendirmiştir. Bu kurama göre ailenin tutarlı, hoşgörülü ve dengeli davranışları ile eğitim sürecini başarılı bir şekilde tamamlayan çocukların anneye bağımlılığı azalacak ve kendinden emin bir şekilde çevresini keşfetmeye çıkabilecektir. Bu şekilde çocukta özgüven gelişecek ve benlik saygısı artacaktır.

Bu sürecin kişilik gelişimi üzerindeki etkisi göz önüne alındığında çocuğun eğitimde başarılı olabilmesi için fiziksel ve zihinsel olarak hazır olması gerekir. Bu aşamada ebeveynler iyi birer gözlemci olarak eğitim için çocuğun doğru zamanını saptamaları gerekir.

Her çocuk için farklılık göstermekle beraber genel olarak bir çocuğun tuvalet eğitimine hazır olduğuna dair ipuçlarını şu şekilde sıralayabiliriz.

-18 aylık ya da üstüyse

-Kendi başına yürüyebiliyorsa

-Verdiğiniz bazı komutları yerine getirebiliyorsa

-Altı ıslandığında rahatsızlığını ifade edebilecek hale gelmişse

-Gün içinde 2-3 saat kuru kalabiliyorsa, tuvalet saatleri bir rutine oturmuşsa

-Kendi başına kıyafetlerini çıkarabiliyorsa çocuğunuz artık hem fiziksel hem de bilişsel olarak eğitime hazır diyebiliriz.

Ama unutmamak gerekir ki her çocuğun gelişimi farklılık gösterebileceğinden eğer yaşına rağmen bazı davranışları sergileyemiyorsa telaşa kapılmamalı ve sabırla çocuğunuzu gözlemlemeye devam etmelisiniz.

    Eğitim sürecinde en büyük görev ve sorumluluk anne babaya düşmektedir. Fakat bu süreçte kontrol sizde değil çocuğunuzdadır. Bu nedenle size düşen görev çocuğunuza mümkün olduğunca destek olmak, ona cesaret vermek ve en önemlisi sabırlı olmaktır.

Eğitime başlamadan önce çocuğu bir şekilde tuvaletten ya da lazımlıktan haberdar etmeniz, küçük alıştırmalar yapmanız gerekir. Bu şekilde çocuğun bunu alışkanlık edinmesi kolaylaşır. Hatta çocuğa örnek olabilecek daha büyük bir çocuğun lazımlığın ne işe yaradığını göstermesi çok etkili bir yöntemdir. Çünkü unutmayalım ki çocuklar kopyalayarak öğrenir. Eğer çocuk lazımlıktan kaçınırsa sevdiği bir oyuncak ve çeşitli oyunlar eşliğinde alıştırılabilir.

Çocuk sizinle inatlaşır ve eğitime itiraz ederse çok üzerine gitmeyip eğitime bir süre ara verebilirsiniz. Çünkü stres öğrenmeyi güçleştireceği için çocuğunuzun rahat bir döneminde tekrar eğitime devam edin.

Lazımlığı her zaman aynı yere koyun. Çocuk ihtiyacı olduğunda nereye gidebileceğini bilsin.

Çocuğunuzun hemen hemen rutine binen tuvalet saatlerinde kakasını yapacağını hareketlerinden tahmin ederek kibar bir şekilde, kızmadan lazımlığı kullanıp kullanmayacağını sorun. Bazen kaygılanıp ya da inatlaşıp bilerek altına yapabilir. Bu gibi durumlarda kesinlikle sakin kalın ve üzerine gitmeyin. Lazımlığa gitmeyi kabul ettiğinde ise ne yapmasını gerektiğini sakin bir şekilde, onu utandırmadan gerekirse defalarca anlatın.

Evde olduğunuz saatlerde bezini çıkararak neden bunu yaptığınızı ve kakası geldiğinde ne yapması gerektiğini yine sabırla anlatın. Bu şekilde altındaki beze yapmaması gerektiğini zamanla kavrayacaktır.

Çocuğunuz artık lazımlığa alıştıysa yavaş yavaş tuvalet kullanmaya geçebilirsiniz. Bunun için onu cesaretlendirin, sözel ya da davranışsal olarak da ödüllendirebilirsiniz. Rahat etmesi ve ilgisini çekmesi için çocuklara özel tuvalet koltuklarından alabilirsiniz.

 Bez bağlama işini giderek azaltın. Fakat altına yapmasından korkuyorsanız çocukların tuvalete geçiş donemi için özel olarak tasarlanmış sızdırmaz külotlardan kullanabilirsiniz.

Tuvalet alışkanlığını bir düzene oturttuğunuzda sadece geceleri bez bağlayın ve ara sıra uyandırarak tuvalete gidip gitmeyeceğini sorun.

Çocuğunuz tuvalet alışkanlığı kazanmaya başlarken bunun yani sıra sifonu çekmek, ellerini yıkamak, havlu kullanmak gibi alışkanlıkları da kesinlikle atlamayın.

Unutmayın ki yeni öğrenilen hiçbir beceri başlangıçta mükemmel değildir. Bu yüzden eğitim sırasında çocuğunuza karşı son derece anlayışlı olmalı ve ona öğrenmesi için zaman vermelisiniz. Çocuğunuzun bu süreci kaygılı ve sıkıntılı olarak değil keyifli ve doğal bir şekilde atlatmasına yardımcı olmalısınız.

Tüm yeterli ve olumlu çabanıza rağmen dört yaşından sonra da çocuğunuz alt ıslatmaya devam ediyorsa önce durumun fizyoloji kökenli olabileceğini düşünerek onu tıbbi bir muayeneye götürün. Tıbbi bir sorun saptanmadıysa psikolojik kaynaklı olma olasılığını düşünerek profesyonel yardım alabilirsiniz. 

Hayatının her evresinde her daim desteğinize ihtiyaç duyacak olan çocuğunuzun, yaşamında ve kişiliğinde büyük bir etkiye sahip olacak bu önemli süreçte onu yalnız bırakmayarak ona destek olun.

‘Annelik ucuz bir meslek değildir. Hayatın en mühim mesleğidir. Çünkü annelik insan sanatkârlığıdır. Bir sanatkar olarak elinizden gelenin en iyisini yapın ki güzel toplumlar yetişebilsin.’