EBEVEYN TUTUMLARI VE ÇOCUĞA YANSIMALARI

    Yıllar geçtikçe hiç farkında dahi olmadan bir olay karşısında anneniz gibi kızdığınızı veyahut da babanız gibi sevindiğinizi kısacası onlar gibi davrandığınızı farkettiğiniz anlar oldu mu? Farketmemiş ya da bu konunun üzerinde hiç düşünmemiş olabilirsiniz fakat eminim ki çoğumuzun gitgide annesine benzediği anları olmuştur. Her birimizin  anne babamızın birer yansıması olduğumuzu da göz önünde bulundurduğumuzda bu kaçınılmaz bir olaydır.



  Var olmamızın ilk anından itibaren yanımızda olan anne ve babalarımızın gelişimimiz üzerindeki etkileri su götürmez bir gerçektir. Özellikle de karakterimizin ve sosyal ilişkilerdeki davranışlarımızın temelini en yakın çevremiz olan ebeveynlerimiz ve onların tutumları şekillendirir. Onlar isteseler de istemeseler de farkında dahi olmadan çocukları üzerinde ciddi anlamda etkiler bırakırlar.

   Elbette ki her anne baba toplumun genel ahlak kurallarına uyan, görgülü, öz güvenli, çalışkan ve daha birçok iyi özelliklere sahip çocuklar yetiştirmek isterler. Bu amaçla yetiştirdikleri çocuklarına her ne kadar kaliteli eğitimler verip onlara karşı özenle davransalar da bazen farkında dahi olmadan ve hatta iyi olduğunu düşündükleri bir amaçla gösterdikleri ufacık bir tutum çocukları son derece olumsuz etkileyebiliyor.

  Anne babaların çocuklarına davranış şekli ve yetiştirme tarzı birbirlerinden oldukça farklı olabilmektedir. Kimi anne babalar çocuğun üzerine titrerken kimileri de çocuğu olabildiğince başıboş ve ilgisiz bırakabiliyor. Bu gibi çeşitli tutumlar çocuğun psikolojisini ve kişiliğini çok farklı etkileyebilir.

   Tutum kelimesinin anlamına bakacak olursak kısaca; bireyin nesnelere, fikirlere, kavramlara, olaylara ve diğer insanlara ilişkin düşünce, duygu ve davranışlarını organize eden bir eğilim olarak açıklayabiliriz. Ebeveynlerin tutumu çocuk ile aralarındaki ilişkiyi şekillendirir. Bu tutumlar çocuğun ileriki yaşamının şekillenmesinde de büyük rol oynar. Bu sebepten ötürü de özellikle çocukların kişilik gelişiminin temellerinin atıldığı yaşlarda ebeveynlere büyük sorumluluklar düşmektedir.

Anne baba tutumlarını şu başlıklar etrafında toplayabiliriz. Bunlar;

• Otoriter-Baskıcı Tutum
• İzin verici- Gevşek Tutum
• Tutarsız- Dengesiz ve Kararsız Tutum
• Reddedici Tutum
• Mükemmeliyetçi Tutum
• Demokratik Tutum

OTORİTER-BASKICI EBEVEYN TUTUMU

   Çocuklarının büyüdüğünü ve kendilerinden farklı bir birey olduğunu kabullenemeyen ebeveynler bu tutumu sergilerler. Çocuğa asla söz hakkı tanımadan ve hiçbir açıklama yapma gereği duymadan kurallar koyarak çocuğun buna uymasını beklerler.

  Otoriter anne ve babalar çocuğa karşı sevgisini bir pekiştireç olarak kullanır. Çocuk istedikleri davranışı sergilemediğinde çocuğu sevgilerinden mahrum bırakarak onu cezalandırırlar. Çocuğu sürekli acımasızca eleştirirler ve azarlarlar.  Bu tür anne ve babalar sevgiden ve şefkatten son derece uzaktır. Çocuğu kontrol edebilmek için çocuğa karşı azarlama, utandırma, dalga geçme, ayıplama, aşağılama gibi olumsuz davranışlarda bulunurlar.

Bu ebeveynlere maruz kalan çocuklar,

İçine kapanır, duygularını ve düşüncelerini ifade edemezler. Ürkek, pasif ve utangaç davranışlar gösterirler. Anne babasına sevgi yerine öfke ve nefret duyguları hissedebilirler.

Çocuk pasif saldırgan davranışlar gösterebilir. Güçlü olanın zayıfı ezeceği inancı öğretildiği için bunu hayatında sıklıkla kullanabilir. Çevrelerine karşı uyum sorunu yaşarlar ve sağlıklı ilişkiler kuramazlar.

İZİN VERİCİ- GEVŞEK EBEVEYN TUTUMU

   Bu tür ailelere genelde orta yaşın üstünde çocuk sahibi olmuş bireylerde, kalabalık çocuğu olan ailelerde ya da çocuğun kalabalık yetişkin grubun içinde tek çocuk olarak yetişmesi gibi durumlarda rastlanır.

  Bu tür anne babalar çocuğu kendi haline bırakmıştır ve hiçbir davranışına müdahale etmezler. Çocuğun her yaptığını hoş karşılayarak onaylarlar. Ebeveynlerin çocukla iletişimi zayıftır. Çocuk denetim altında değildir ve kendini başıboş hissedebilir. Çocuğun her davranışı tamamen kendine bağlıdır. Evde bu şekilde yaşamaya alışan çocuklar dış dünyada bunları bulamayınca çevreleriyle sorun yaşarlar.

   Çocuk kendini denetleme alışkanlığı edinemediği için  okulda da sıklıkla başarısızlıkla karşılaşırlar. Başarısızlık çocukta tatminsizlik duygusunu geliştirir ve bu duyguyla baş edemeyen çocuk farklı zararlı alışkanlıklara yönelebilir.

TUTARSIZ- DENGESİZ VE KARARSIZ EBEVEYN TUTUMU

   Anne ve baba genelde çocuğa karşı çelişkili davranırlar. Birinin evet dediğine diğeri hayır diyebilir. Bazı durumlarda ise aynı davranışa farklı zamanlarda farklı tepkilerde bulunabilirler. Bu da çocuğun kafasının karışmasına neden olur.  Anne ve babanın çocuğun eğitimi ve genel hayatıyla ilgili birbiriyle örtüşmeyen düşünceleri vardır.  Bu da çocuğun üzerinde disiplin kurmalarını olumsuz etkiler.

 Evde tam olarak sınırları belli olmayan, değişken, nerede ve ne zaman uygulanacağı belli olmayan bir disiplin vardır. Bu tür ailelerde yetişen  çocuklar daha olumsuz etkilenirler. Çünkü ebeveynler her konuda tutarsız davrandığı için çocukta sağlam bir kişilik oluşması ve karakterinin oturması son derece zorlaşır.

REDDEDİCİ EBEVEYN TUTUMU

   Bu tutum daha çok çocuğun istenmediği, evlilik dışı ya da istenmeyen bir gebelik sonucunda doğmasıyla ortaya çıkar. Bu ebeveynler çocuğu olması gereken sevgi ve ilgiden yoksun bırakırlar. Çocuğa istenmediğini ve sevilmediğini de sıklıkla hissettirirler.

    Çocuk anne babasından sevgi görmediği için başkalarına sevgi gösteremez. İnsanlarla iletişim kurarken zorlanırlar ve sağlıklı ilişkiler kuramazlar. Sürekli sahip olduğu şeyleri kaybetme korkusu yaşarlar. Çocuk ailesine kendini kabullendiremediğinde agresif tavırlara bürünebilir. Kendi içine kapanıp iletişimi kesebilir ya da olumsuz davranışlarda bulunarak ebeveynlerinin ilgisini çekmeye çalışabilir.

MÜKEMMELİYETÇİ EBEVEYN TUTUMU

   Bu tutuma sahip anne babalar genelde çocuklarına başarabileceklerinden çok daha fazla sorumluluklar yüklerler ve beklentilere girerler. Çocuklarının her konuda en başarılı olmalarını isterler. Onları memnun etmek son derece zordur. Dolayısıyla çocuklar kendilerini büyük sorumluluklar altında bulurlar ve ebeveynlerini memnun etme çabası içine girerler. 

  Bu ebeveynler sürekli kendi çocuklarını diğer çocuklarla kıyaslarlar. Çocuğun kendi istedikleri gibi davranmasını, yaşamasını isterler. Çocuk kabul etmediğinde ise mutsuz olarak çocuğu da azarlayarak mutsuzluğa sürüklerler.

  Bu tutum içerisinde yetişen çocuklar koşullu sevgiye odaklanır. Eğer ebeveynlerinin istediğini yaparsa çok sevileceğine inanmıştır. Çevrelerindeki insanlara karşı da bu şekilde bir sevgiyle yaklaşırlar. İlişkilerinde hata kabul etmezler. Okul hayatlarında başarıyı yakalasalar bile sosyal ilişkilerinde pek de başarılı olamazlar.

DEMOKRATİK EBEVEYN TUTUMU

  Bu ebeveynler çocuklarının birer birey olduğunu, onların birer karakterleri, duyguları, istekleri olduğunu göz önünde bulundurarak ona göre davranırlar. Çocuklarına değer verirler ve özerk birer birey olmaları konusunda onları desteklerler.

  Çocuklarına karşı hoşgörülüdürler ve onlara saygı duyarlar. Çocukları kısıtlama davranışını çok seyrek gösterirler. Çocuğun sevilme ve onaylanma ihtiyacını karşılarlar. Çocuk belirli sınırlar içerisinde özgürdür ve söz hakkına sahiptir.

Bu ortamda yetişen çocuklar öz güvenli, girişimci ruhlu ve ayakları yere basan bireyler olurlar.

  Davranışlarımız, çocuklarımızın üzerinde bu denli büyük etkilere sahipken ve onların tüm hayatlarını etkileyecekken bizlerin de yetişkinler olarak tutumlarımıza olabildiğince dikkat etmemiz, onlara karşı en büyük sorumluluğumuzdur. Bu sorumluluğun altından başarıyla kalkabilmeniz dileğiyle..