Genel Olarak
Pozitif Psikoloji Martin Seligman'ın (1942-) savunduğu mutluluk çalışmalarının bir koludur. Pozitif Psikoloji 2000 yılında, Seligman Amerikan Psikoloji Derneğini'nin başkanı seçilip de alanı yönetme pozisyonuna geldiğinde hak ettiği yere geldi. Önceki mutluluk araştırmacılarının aksine, Seligman her bir bireyin genel duygusal esenliğini iyileştirme becerisi olduğuna inanıyordu. Öğrenilmiş çaresizlik hakkında yaptığı daha önceki çığı açıcı çalışması depresyon için bilişsel davranış tedavilerini geliştirilmesine katkıda bulundu. Sonuç olarak, Seligman psikologların insanları daha iyi hissetmeleri konusunda nasıl yardım edebileceklerini sorarak pozitif duygular çalışmasına bir psikoterapistin bakış açısını getirdi (1*).
Seligman tekniklerini depresyonlu hastalar üzerinde test etmiş olsa da, pozitif psikoloji ıstırabın ve ruhsal hastalıkların giderilmesi yerine, mutluluk ve esenliğe verdiği önem nedeniyle geleneksel psikoterapiden ayrılır. Bununla birlikte Seligman insanın mutluluk potansiyeli üzerinde düşünen ilk kişi değildir ve Carla Rogers, Abraham Maslow ve Erik Erikson gibi kendinden önceki yazarların etkilerini kabul eder (1*).
Mutluluğun Üç yönü ve Keyifli Yaşam
Seligman aslında aşırı belirsiz olduğu ve bilimsel olmadığı gerekçesiyle ''mutluluk'' kelimesinin kullanımına karşı çıkar. Bunun yerine mutluluğu yani ''iyi yaşamı'' üç ögeye ayırır: pozitif duygu (keyifli yaşam), uğraş (meşgul yaşam) ve anlam (anlamlı yaşam).
Keyifli yaşamsa bizim şimdi, geçiş ve geleceğimize ilişkin yüksek düzeydeki olumlu duygu deneyimlerimizi ifade eder. Geçmişimizle ilgili olumlu duygular hoşnutluk, tatmin, doyum, sükunet ve gurur hislerini içerir. Geleceğimize ilişkin olumlu duygular da kendine güven, iyimserlik, umut, inanç ve güvendir. Şimdiyle bağlantılı olumlu duygular da anlık deneyimlerimizden haz alma becerisidir. Bu ayrıca anlık deneyimlere katılma ve geçmiş veya geleceğe ilişkin endişelerle dikkati dağıtmama becerisi de içerir. Ne ilginçtir ki ''iyi yaşamın'' bu yönü kişinin yaşamdan doyum alma derecelendirmeleriyle ilintisi en az olduğu için görünüşe göre önemi de en az olandır (1*).
Altı Erdem
Mutluluğun üç öğesi (yukarıda belirtildiği gibi keyifli, meşgul ve anlamlı yaşamlar) olduğunu varsayan Seligman ve meslektaşları yaşamın bu pozitif yönlerini destekleyen kişilik özelliklerini tanımlamanın önemli olduğuna inanıyorlardır. Sonuç olarak Kültürel açıdan evrensel olduğunu iddia ettikleri altı çok önemli erdem tanımladılar. Bu erdemler şunlardır: bilgelik ve bilgi, cesaret, insanlık (başkalarına karşı şefkat ve ilgi duymayı içerir), adalet, ölçülülük (özkontrol yetisi) ve aşkınlık (daha büyük bir evrenle bağlantı kurma becerisi) (2*).
Seligman ve meslektaşları bu kavramların ne kadar evrensel olduklarını ve yaşamdan tatmin olmayla nasıl bir ilişkilerinin olduğunu anlamak için araştırmalar yürütmüşlerdir. Kırk ülkede yürütülen bir araştırmada insanlardan yirmi dört karakter gücünün her biriyle ne kadar özdeşleşebildiklerini derecelendirmeleri istendi. Karakter güçlerinin sıralaması ülkeler arasında önemli ölçüde benzerlik gösteriyordu. Nezaket, adaletlilik, sahicilik, minnettarlık ve açık fikirlilik en yaygın olarak uygun bulunan özelliklerdi. Daha az uygun bulunan güçlü yönler arasında sağgörü, alçakgönüllülük ve özdüzenleme vardı. Yazarlar ayrıca duygusal özelliklere ( haz, minnettarlık, umut, sevgi) özgü olan güçlü yönlerin, entelektüel özelliklerle ( merak, öğrenme sevgisi) ilişkili güçlü yönlere kıyasla yaşamdan tatmin alma derecelendirmeleriyle ilişkilerinin daha güçlü olduğunu belirttiler (1*).
Pozitif Psikolojiye Yönelik Eleştiriler
Pozitif psikolojiye getirilen eleştirilerin başında insanın olumlu yönlerinin vurgulandığı, olumsuzun yok sayıldığı gelmektedir. Richard Lazarus, pozitif psikolojinin çok fazla gelişme sağlayamayacağını, bir heves olacağını ve hemen unutulacağını öne sürmüştür. Bu akım aynı zamanda kavramların içlerinde bulundukları sosyal çevre ve kültürün etkisini değerlendirmemesiyle de eleştirilmiştir (4*).
Pozitif psikoloji hakkında dile getirilen başka bir eleştiri de duygulara olan bakış açısıdır. Pozitif psikoloji duyguları pozitif ve negatif olarak değerlendirmektedir ancak duygular karışıktır. Seligman gibi bazı pozitif psikologlar, “olumlu düşünmek zorundayız, olumlu duygu ve tutumları geliştirmeliyiz ve güçlü özelliklerimizi mutlu, sağlıklı, bilge olmak için kullanmalıyız” şeklinde öneriler sunmaktadır.
Sonuç
Pozitif psikoloji çalışmaları insanın yalnızca yetenekli olduğu alandaki becerilerinin farkında olmasını sağlamakla yetinmez. Hepimizin strese karşı belirli düzeyde dayanıklı olmak, bazı hastalıklarla mücadele edebilmek, yeni bir ortama uyum sağlamak ve zaman içerisinde üzüntüyle baş edebilmek gibi birtakım ortak becerileri vardır. Hepimizde bu tip yaşam becerileri var olsa da, herkesin bu durumlara gösterdiği tepkiler ve dayanma durumları birbirinden farklıdır. Pozitif psikolojiye göre bireyin zayıf yönünü güçlendirmek için doğrudan müdahale etmektense, kendisini değerli hissetmesini sağlamak stresle ve kaygı içeren durumlarla başa çıkmasına yardımcı olacaktır (1*).
Bu alan, psikolojinin hep insanların zayıf yönlerini güçlendirmek, hastalıklarını iyileştirmek için çalışan bir bilim olduğunu söyleyenlerin tam tersine gelişmelerin de yaşandığını gösteren bir alandır.
Kaynaklar
Akdeniz Üniversitesi Psikolojik Danışmanlık ve Rehberlik son sınıf öğrencisiyim. Bu sene klinik psikoloji yüksek lisansına hazırlanmaktayım. Film, dizi izlemek, kitap okumak ve en çok da araştırmalar yaparak yazılar yazmak en çok ilgilendiğim hobilerim arasındadır.
YORUM YAP
Yorumunuz onaylandıktan sonra yayınlanacaktır. Yorumunuza yanıt verildiğinde mail ile bilgilendirileceksiniz.